TÜRKÇE DERSLERİ-4.NOKTALAMA İŞARETLERİ

EĞİTİM kpss noktalama işaretleri, kpss türkçe, kpss türkçe konuları, noktalama işaretleri, türkçe dersleri BilgeAdam Ağustos 22, 2024 0 Yorumlar

TÜRKÇE DERSLERİ-4.NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTALAMA İŞARETLERİ

Türkçede noktalama işaretleri 12 ayrı başlık altında incelenir. Bunlar:

Parantez (Ayraç)
Noktalı virgül
İki nokta
Üç nokta
Uzun çizgi
Ünlem işareti
Tırnak işareti
Kısa çizgi
Kesme işareti
Nokta
Virgül
Soru işareti

1) Nokta (.)

a) Cümleyi tamamlamak için cümlenin sonuna getirilir.

b) Kısaltmaların sonuna eklenir:

Dr. , Org. , Ank. , Yzb.
Org. Hulusi Akar konuşmacı olarak sahneye çıkacak.

c) Gün, ay ve yıl bildiren tarihlerin arasında kullanılır:

30.07.1977 tarihinde doğdu.

d) Saat, dakika, saniye bildiren zaman yazılışlarında kullanılır:

İş başlangıç saati 08:30’a alındı.
Film 21:15’te başlayacakmış.

e) (-ıncı, – inci) sıra sayı sıfatı eklerinin yerine kullanılabilir:

Son dönemeçte öne geçerek 1. oldu.
Şu an 3. sınıfta ama hocaları ona dahi diyor.

Örnek – 1

Birçok sektörde hizmetimize sunulan kullan at bardaklar, (I) hayatımızın çoğu anına girmiş durumda. (II) Bu bardakların karton çeşitleri sağlıklı olmasına rağmen, (III) plastik ve köpükten yapılan bardaklar ise sıcak içeceklerle kullanıldığında sağlığımıza zarar teşkil etmektedir… (IV) Bu nedenle kahve, çay gibi içecekleri içerken karton bardakları tercih etmeliyiz. (V)

Yukarıda numaralandırılmış noktalama işaretlerinden hangisi yanlış kullanılmıştır?

A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

2) Virgül

a) Aynı görevdeki nesnelerin, söz veya söz öbeklerinin arasında ve sıfatları ayırmada kullanılır:

Ekrem; insanlara karşı hoşgörülü, sinirlerine hakim, olaylara soğukkanlılıkla yaklaşabilen iyi bir yöneticidir. (söz öbeklerini ayırma)
Bu manzara, akılda güzel, hoş, keyifli anlar bırakıyor. (sıfatları ayırma)
Sınava gitmeden kalem, silgi, kalemtıraş almayı unutma (nesneleri ayırma)

b) Sıralı giden cümlelerin arasında ayraç olarak kullanılır:

Odaya girdi, bilgisayarını açtı, dizinin yeni bölümünü seçti ve izlemeye başladı.
Bu yaptığını gördüm, hoşuma gitmedi.

c) Öznelerin ardından kullanılır:

Sen, benim için çok değerlisin.
Hayat, kendimizin otobiyografisinden ibaret.

d) İsimleşmiş sıfatların ardından kullanılır:

Yaşlı kurt, arkadaşlarına geride durmasını söyledi.

e) Ara sözcüklerin sonunda ve başında kullanılır:

Annem, dünyalar güzeli, her zaman olduğu gibi kahvaltıyı hazırlamıştı.

f) Alıntı yapılan kelime ya da cümlelerin ardından sonra kullanılır:

Celladına aşık olan kaderine mahkumdur, demiş yazar.

g) Hitap sözcüklerinin ardından kullanılır:

Saygıdeğer dostlarım,
Sevgili Ahmet,
Sayın müdürüm,

h) Evet, hadi, peki gibi kendinden sonra gelen cümleyi tasdikleyen sözcüklerin ardından kullanılır:

Evet, dediğin gibi yapalım.
Peki, öyle olsun.

i) Anlatımı pekiştirmek amacıyla kullanılan tekrarlı sözcüklerin arasında kullanılır:

Yine, yine, yine yaptın…

j) Bir kelimenin, kendisinden sonra gelen kelime ile anlam karışıklığı yaşamaması için kullanılır:

İhtiyar, öğretmene sordu.

k) Resmi yazışmalarda belirtilen resmi makam isminin ardından kullanılır:

Tarım Bakanlığına,

Örnek – 2

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül yanlış kullanılmıştır?

A) Ahmet’in, telefonu kaybolmuş.
B) Güzel bir konuşmacı, nerede tonlama yapacağını bilir.
C) Bu cümleleri, bana söylediğin gibi ifade edemiyorum.
D) Bugün, seçimlerin gerçekleşeceği gündür.
E) Bana gelirken yoğurt, peynir ve ekmek alır mısın?

3) Noktalı Virgül

a) Birden fazla yargı belirten söz öbeklerini ayırmak için kullanılır:

O düşer, sen yardım edersin; sen düşersin, gözünün yaşına bakmaz.

b) Çünkü, ama, fakat, ancak gibi bağlaçlardan önce kullanılır:

Bu ihtimal imkansıza yakın; ancak küçükte olsa gerçekleşme payı var.

c) Cümle içerisinde bulunan grupları ya da türleri birbirlerinden ayırmak için kullanılır:

Mavi, turkuaz soğuğu; kırmızı, turuncu sıcağı temsil eder.

d) Ana özneyi, diğer öznelerden ayırmak için kullanılır;

Mehmet; Ayşe ve Ali’den daha çeviktir.

Örnek – 3

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalı virgülün kullanımı yanlıştır?

A) Evrenin en temel yapı taşı; hidrojen.
B) Kolayı sen; yiyecekleri o alacak.
C) Hayat bazen çok vahşidir; fakat bu durum kişiliğimizi değiştirmemeli.
D) Ersin, Pelin, Zuhal ikinci katta; Mehmet, Ramazan, Hilal birinci katta sınava girdiler.
E) Gün gelir, devran döner; şafak atar, asker gider.

4) İki Nokta Üst Üste

a) Örnek ya da açıklama yapmak için verilen kelimelerin sonunda kullanılır:

Isı üç farklı şekilde iletilir: taşınım, iletim ve ışınım.

b) Kavramların, olguların tanımı veya açıklaması yapılırken kullanılır:

Harf: Ağızdan çıkan seslerin yazı olarak ifade edilmesine yarayan şekillere denir.

c) Alıntı yapılırken kullanılır:

Kendisi aynen şöyle dedi: “Bu duruma sebep olan sensin.”

5) Üç nokta

a) Bitmemiş eksik cümlelerin sonuna eklenir:

Öylesine berbat bir yer ki…
O sözleri söylememek için öyle bir direndi ki…

b) Verilen örneklerin devam edebileceğini göstermek için kullanılır:

Yemyeşil bir arazi, ortasında bir ev, yanında küçük bir ahır, içinde güzel hayvanlar…

c) Alıntı yapılan cümlenin sadece bir kısmı yazılacaksa, alıntılanmayan kalan yer için kullanılır:

… işte bu yüzden kendimize hakim olmalıyız.

d) Tamamı söylenmeyen, söylenmek istemeyen cümlelerin söylenmeyen kısmı için kullanılır:

Bu konuda seni bir defa uyardım; ama ikincisine…

e) Bir cümlenin yükleminin yerine kullanılabilir;

İşte tam karşımda… Olabildiğinde heybetli…

Örnek – 4

Eski evlerin verdiği hissiyat bir başkadır (I) İçeri girdiğimizde (II) çektiğimiz o koku, duvarlardaki yıllanmışlık (III) Bu tür evlerde aklıma her zaman önceki sahipleri gelir (IV) Kim bilir neler yaşandı bu duvarların ardında (V)

Yukarıdaki paragrafta numaralandırılmış yerlerden hangisine ancak üç nokta (…) getirilebilir?

A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

6) Tırnak İşareti

a) Bir cümlede başkalarına ait bir cümle kullanılacaksa, bu alıntı tırnak içerisinde yazılır:

Adam “Lütfen yardım edin!” diye seslendi.
Bana bakarak: “Sen kim olduğunu zannediyorsun?” dedi.

b) Cümle içerisinde belirtilen eser başlığını belirtmek için kullanılır;

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Huzur” isimli romanını okumalısın.

c) Bir cümlede özellikle belirtilmek istenen bir kelime varsa bu sözcük tırnak işareti içine alınır;

Kelime birimi “hece”dir.

7) Soru İşareti

a) Soru bildiren cümlelerin sonuna soru işareti koyulur:

Siz de kimsiniz?

NOT: Soru bildiren cümlelerin bazılarında soru işareti kullanılmayabilir. Örneğin:

İşe neden geç kaldığını söylemedi.
Yapar mı, yapmaz mı, bilemem.
Sabah oldu mu koşuya çıkarım.

b) Sıralı soru cümlelerinde soru işareti en sondaki söz öbeğine eklenir:

Sen mi gelirsin, yoksa ben mi geleyim?

8) Ünlem İşareti

a) Şaşırma, sevinme, korkma, acıma gibi duyguları belirten sözcük veya cümlelerin ardından kullanılır:

Tüh! Anahtarı arkada unuttum.
Yüreğimi ağzıma getirdin!
Sonra bana bağırmasın mı!
Vay! Kardeşim!

b) Hitap eden seslenmenin ardından kullanılır:

Ey dostlarım!
Sayın partililer!

ÖNEMLİ NOT: Ünlem, soru ve üç nokta işaretinden sonra gelen cümleler büyük harfle başlarlar.

9) Kesme İşareti

a) Kısaltmalara gelen ekler kesme işareti ile kısaltmadan ayırılır:

YSK’ya, ÖSYM’ye, YÖK’e

b) Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için kesme işareti kullanılır:

Mahmut’a söyleyin yarın işe gelmesin.
Ankara’dan gelirken petrol istasyonunda durduk.

ÖNEMLİ NOT: Özel adlara gelen yapım eki için kesme işareti kullanılmaz:

Yozgatlılar bu duruma çok sevindi.

NOT: Özel adlara getirilen “-ler” eki, çoğul anlam yerine kullanılan kelimenin “benzeri” anlamını veriyorsa kesme işareti ile ayrılır:

Mehmet’ler ölmez. (Askerler ölmez.)

c) Eğer cümlede kelimenin yazılışından dolayı anlamın bozulma ihtimali varsa, kelimenin eki kesme işareti ile ayrılır:

Bilgi’ne danışmam lazım (Bilgine danışmam lazım. – kesme işareti olmadan isim anlamına gelir.)

d) Rakamlara veya harflere gelen ekleri ayırmak için kullanılır:

H’den Z’ye kadar olan personel dosyalarını getirir misin?
Akşam 18:00’de eve varacağım.

NOT: Cümlede geçen üleştirme sayı sıfatı eklerinde rakam ve kesme işareti kullanımı yanlıştır. Örneğin:

Sıraya 3’erli oturdular. (Yanlış)
Sıraya üçerli oturdular. (Doğru)

Örnek – 5

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti yanlış kullanılmıştır?

A) Adana’ya araç ile yolculuk uzun sürer.
B) İki arkadaş Ankara’da buluştu.
C) Mars’ın yüzeyi hala tam olarak keşfedilemedi.
D) Komşumu herkes Mardin’li olarak tanır.
E) Aldığı kalemi Ahmet’e hediye etti.

10) Kısa Çizgi

a) Bir paragrafta satırın sonuna sığmayan kelimeleri hecelere bölerek alt satıra kaydırmak için kullanılır:

O gün geldiğinde çok üz-

gündü.

b) Başlangıç ve bitiş belirten tarih aralıklarında kullanılır:

2019-2020 sınav takvimi açıklandı.

c) Ortak kullanılan isimlerin arasında kullanılır:

Hami-Sami dilleri

d) Karşıt sözcükleri ayırmak amacıyla kullanılır:

İsrail-Filistin savaşı

e) Türkçede bulunan ekler ve kökler incelenirken kök ve eklerin ayrımında kullanılır:

-lar, -ler, git-, -di…

11) Parantez (Ayraç)

a) Cümlede bulunan kelimenin açıklamasını bildiren söz veya söz öbeklerini belirtmek için parantez kullanılır:

Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanıdır.
Adları tanımlayan veya özelliklerini bildiren sözcüklere sıfat (önad) adı verilir.

b) Bir kelimenin başka dillerdeki karşılığı yazılırken parantez kullanılır: