İLK YARDIM DERSLERİ-9.ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM

Zehirlenme nedir?
Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan
giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli (toksik)
olarak kabul edilirler.
Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?
Zehirlenme yolları üç grupta toplanır.
Ø Sindirim yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alınan zehirler genellikle ev ya
da bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür.
Ø Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alınmasıyla oluşur. Genellikle karbon monoksit
(tüp kaçakları, şofben, bütan gaz sobaları), lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz
hijyeninde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluşur.
Ø Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek
sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden
emilmesi ile oluşur.
Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
Ø Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, gaz, şişkinlik, ishal
Ø Sinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, kaslarda ağrı, kasılma, hareketlerde
uyumsuzluk, şok belirtileri
Ø Solunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, solunum durması, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak
çınlaması, oksijen yetmezliği nedeni ile ciltte kızarıklık, morarma
Ø Dolaşım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, baş ağrısı, soğuk terleme, kalp durması
Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Bilinç kontrolü yapılır,
Ø Ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır, zehirli madde ele temas etmişse el sabunlu su
ile yıkanır,
Ø Yaşam bulguları değerlendirilir,
Ø Kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir,
Ø Kusturulmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz,
Ø Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir,
Ø Üstü örtülür,
Ø Tıbbi yardım istenir (112),
olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir; Sindirim yolu ile olan zehirlenmelerde tıbbi müdahaleye
yardımcı olmak için
—Zehirli maddenin türü nedir?
—İlaç ya da uyuşturucu alıyor mu?
—Hasta saat kaçta bulundu?
—Evde ne tip ilaçlar var?
Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Hasta temiz havaya çıkarılır ya da cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır,
Ø Yaşamsal belirtiler değerlendirilir (ABC),
Ø Yarı oturur pozisyonda tutulur,
Ø Bilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir,
Ø Tıbbi yardım istenir (112),
Ø İlkyardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalıdır,
Ø Solunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır,
Ø Elektrik düğmeleri ve diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmaz,
Ø Yoğun duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip kullanılmalıdır,
Ø Derhal itfaiyeye haber verilir (110).
Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Yaşam bulguları değerlendirilir,
Ø Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir,
Ø Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
Ø 15–20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır,
Ø Tıbbi yardım istenir (112).
Zehirlenmelerde genel ilkyardım kuralları nelerdir?
Ø Zehirlenmeye neden olan maddenin uzaklaştırılması (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk
uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir),
Ø Hayati fonksiyonların devamının sağlanması,
Ø Sağlık kuruluşuna bildirilmesi (112).
Şofben Kazaları:
Şofben sıcak su temini için birçok konutta hala kullanılmaktadır. Elektrikle çalışanlar genellikle termostat
arızası nedeniyle kazan patlamalarına neden olabilmekte ve kişiler sıcak su yanıkları ile
karşılaşabilmektedir. LPG ile çalışan şofbenler ile de kazalar olmaktadır.
Bu kazalar ortamdaki oksijenin yanma sırasında tüketilmesine bağlıdır. LPG zehirli değildir. Ancak; 6
m3’den küçük iyi havalandırılmamış mekanlarda şofben kullanıldığında ortamdaki oksijen hızla tükenmekte
ve kişiler bu yüzden havasızlıktan boğularak kaybedilmektedirler.
Şofben Kazalarında İlkyardım:
Ø Kişi ortamdan uzaklaştırılır,
Ø Hareket ettirilmez,
Ø Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC) ,
Ø Havayolu açıklığı sağlanır,
Ø Tıbbi yardım istenir (112).
Alınması Gereken Önlemler Nelerdir:
Ø Banyo içerden kilitlenmemeli,
Ø Şofben iyi çeken bir bacaya bağlanmalı,
Ø Şofbenin olduğu yere bol hava girişi sağlanmalı,
Ø Şofben ile tüp arasındaki hortum 125 cm’den uzun olmamalı,
Ø Banyodaki kişiler kontrol edilmeli.
Karbon monoksit Zehirlenmesi:
Endüstriyel merkezlerde önemli bir sorundur. Egzoz gazları, gaz ve kömür ısıtıcıları, mangal kömürleri,
kuyular ve derin çukurlarda bulunur. Karbon monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif ve rahatsız edici
olmayan bir gazdır. Hemoglobine bağlanma kapasitesi oksijenden 280 kat fazladır.
Karbon monoksit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Ø Aşırı yorgunluk, huzursuzluk,
Ø Grip belirtileri,
Ø Bulantı- kusma, baş dönmesi, karıncalanma,
Ø Cilt ve tırnaklarda kısa süreli kiraz kırmızısı renk değişimi,
Ø Göğüs ağrısı, çarpıntı hissi, tansiyon düşüklüğü,
Ø Solunum durması, kalp durması, koma.
Karbon monoksit Zehirlenmesinde İlkyardım:
Ø Kişi ortamdan uzaklaştırılır,
Ø Hareket ettirilmez,
Ø Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
Ø Hava yolu açıklığı sağlanır
Ø Tıbbi yardım istenir (112).